Về Quang Sơn nghe hát Soong cô, ăn bánh Trưng gù

Về Quang Sơn nghe hát Soong cô, ăn bánh Trưng gù

Là địa phương nằm cách xa trung tâm huyện lị nhất, nhưng Quang Sơn lại là một trong những xã hội tụ đầy đủ những nét đặc trưng, những văn hóa truyền thống đặc sắc nhất của người dân Lập Thạch. Một trong những nét đặc sắc, dễ gây ấn tượng trong lòng người mỗi khi có dịp lên với Quang Sơn đó là tục hát Sọong cô và gói bánh trưng gù trong những ngày lễ, tết của người dân tộc Sán Dìu.

Quang Sơn có 12 thôn dân cư với hơn 1.300 hộ dân sinh sống. Nền kinh tế của xã chủ yếu dựa vào sản xuất nông nghiệp với thu nhập từ chăn nuôi hàng chục tỷ đồng mỗi năm. Kinh tế phát triển cùng với việc duy trì tốt bản sắc văn hóa dân tộc đã mang lại sự phát triển khá toàn diện trong đời sống của dân cư nơi đây. Cả xã có 4 dân tộc anh em cùng đoàn kết, sinh sống là Dân tộc Kinh, Sán Dìu, Cao Lan và dân tộc Mường. Riêng dân tộc Sán Dìu chiếm khoảng 10% dân số  sinh sống tập trung ở 2 thôn Quảng Cư và Kiên Đình. Cùng sinh sống hòa nhập với văn hóa của người Kinh nhưng đồng bào các dân tộc ở đây vẫn giữ gìn được bản sắc văn hóa riêng của từng dân tộc mình.

Hát Sọong cô là tục hát có từ lâu đời được người Sán Dìu truyền từ đời này sang đời khác. Lời hát gắn liền với ý nghĩa chúc tụng nhau, hỏi han sức khỏe của nhau. Theo các cụ cao niên thì hát Sọong cô chính là một kiểu hát đối đáp với 3 cách: Hát vào ngày xuân, tết, ngày hội để chúc tụng, hỏi thăm sức khỏe của nhau; Hát khi tổ chức đám cưới để chúc mừng cho gia chủ, chúc phúc cho cô dâu, chú rể và hát trao duyên. Cả ba cách hát trên đều là nam hát- nữ ứng khẩu trả lại, có khi hát say sưa 3 đêm liền vẫn muốn hát tiếp không ngừng. có những bài hát ca ngời cảnh đẹp của quê hương đất nước, ca ngợi tình cảm sâu đậm của Người dân Sán Dìu đối với Bác Hồ.

Từng làn điệu Sọong cô khi cất lên đều mang theo hơi thở của mùa xuân, của tình yêu thương con người, tình yêu cuộc sống và phảng phất đâu đó âm hưởng của núi rừng. Đối với những ai muốn hiểu và học được các cách hát Sọong cô thì cần phải học thuộc nguyên tắc bất biến của nó. Đó là Khi hát đối nam nữ phải cách xa nhau 2m, không được ngồi, đứng gần nhau. Khi bên nào chịu thua phải hát đối lần sau xin hát đối lại. Chính nguyên tắc này đã làm nên nét đẹp, sự trong sáng trong văn hóa hát đối của người Sán Dìu.

Lên Quang Sơn không chỉ được nghe đồng bào dân tộc Sán Dìu hát Sọong cô mà còn được họ làm và thưởng thức vị ngon của bánh Trưng gù nếu đến đúng dịp.

Bánh trưng gù được người Sán Dìu gọi là Nu may chỏng. Đây là loại bánh không thể thiếu vào hai dịp chính của họ là ngày tết mùng 5- 5 và tết Cả ( tết Âm lịch). Nguyên liệu để làm bánh trưng gù vẫn là Lá dong, lá chít, gạo nếp ngon, đỗ nhỏ và thịt ba chỉ ngon. Lá dong, lá chít được rửa sạch bằng nước nhiều lần, đặc biệt lá phải được rửa bằng sơ mướp khô. Gạo nếp, đỗ nhỏ được đãi sạch bụi bẩn và ngâm qua rồi vớt ra để ráo, sau đó là công đoạn gói bánh. Công đoạn này không khác công đoạn làm bánh trưng dài của người Kinh là mấy vẫn là đặt lá dong xuống cuối cùng, trải lá chít lên trên, tiếp sau đó đổ gạo lên, san đều, đổ đổ lên trên, đặt một miếng thịt vào, lại đổ đỗ lên trên, đổ gạo phủ kín lớp đỗ và gói lại. Công đoạn cuối cùng sẽ cho ra một chiếc bánh truyền thống của người Sán Dìu- Bánh Nu may chỏng.

Điều khác biệt duy nhất giữa bánh tày của người Kinh và bánh trưng gù của người Sán Dìu là thay vì gói bánh dài ra và tròng đều 2 đầu thì chiếc Nu may chỏng sẽ bẹt và nhọn 2 đầu tạo ra như 2 sừng trâu và ở giữa sẽ nhô gù lên. Bánh sẽ được luộc trong khoảng 8 tiếng. Sau 4 tiếng đầu bánh được vớt ra thay nước, luộc tiếp 4 tiếng sau bánh sẽ được vớt ra nia và nhúng vào chậu nước lã, sau đó lại vớt ra, lăn đều trên nia, dây lạt được cuốn lại. Và thế là hoàn tất các công đoạn làm bánh.

Ngày nay, do hòa nhập với cuộc sống của người miền xuôi nên không còn nhiều người hát Sọong cô nữa và bánh trưng gù cũng được làm ít đi. Tuy nhiên đây không chỉ là văn hóa vùng, miền mà còn là truyền thống tốt đẹp cần được lưu giữ của mỗi dân tộc. Nó cũng là ước vọng của các cụ cao niên, của những lớp người đi trước nguyện gìn giữ những gì tốt đẹp nhất cho con cháu kế tục. Để phát huy đa dạng các bản sắc văn hóa dân tộc, Đảng ủy, chính quyền xã luôn khuyến khích đồng bào các dân tộc nơi đây vừa hòa nhập với văn hóa của dân tộc bạn vừa duy trì và phát huy có hiệu quả nét đẹp văn hóa của dân tộc mình.

Mùa xuân đang về mang theo hơi ấm và xóa dần đi cái giá rét của mùa đông. Xuân này lại mong có dịp trở lại Quang Sơn để vừa đắm mình trong từng câu hát, vừa thưởng thức vị ngon, vị béo của bánh trưng. Ai đã từng thưởng thức một lần như thế sẽ biết rằng mình đang thưởng thức hương vị của mùa xuân, hương vị của cuộc sống./.